نشست تخصصی «اسکان غیررسمی: مروری بر سیاست‌ها و برنامه‌ها» همراه با آیین انعقاد تفاهم‌نامه همکاری سازمان نظام مهندسی ساختمان استان تهران و پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی

به گزارش روابط عمومی سازمان نظام مهندسی ساختمان استان تهران، روز چهارشنبه مورخ یکم تیر ماه 1401 از ساعت 15 الی 18 در محل سازمان، نشست تخصصی “اسکان غیررسمی: مروری بر سیاست‌ها و برنامه‌ها” همراه با آیین انعقاد تفاهم‌نامه همکاری “سازمان نظام مهندسی ساختمان استان تهران” و “پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی” با حضور نائب رئیس اول سازمان، عضو هیئت‌مدیره شهرساز، رئیس و اعضای کمیسیون تخصصی شهرسازی، رئیس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی، اعضا هیئت‌مدیره جامعه مهندسان شهرساز و تعدادی از اعضاء فرهیخته شهرساز به‌صورت حضوری و آنلاین برگزار شد.

در ابتدای نشست خانم دکتر الهام امینی، عضو هیئت‌مدیره و دبیر علمی و اجرایی نشست مذکور، ضمن خوشامدگویی و عرض خیرمقدم به میهمانان نشست، به رشد سریع شکل‌گیری سکونت‌گاه‌های غیررسمی در اطراف تهران و جایگیری 20 تا 30 درصد جمعیت کلان‌شهرها در این محلات و پیامدهای نامطلوب اجتماعی، اقتصادی، کالبدی و … آن در توسعه کالبدی شتابان و نامتعادل شهرها اشاره کرد.

وی تأکید کرد عوامل تأثیرگذار در تشدید اسکان غیررسمی؛ طرح‌های شهری، قوانین زمین شهری و شهرهای جدید بوده که در کنار ضعف ساختار شهرنشینی در مواجهه با نظام برون‌زا و مدرنیزاسیون که بر پایه توزیع نامتوازن و ناعادلانه منابع ثروت و درآمد، عدم پیش‌بینی فضای مسکونی کافی و مناسب اقشار کم‌درآمد در طرح‌های کالبدی شهری و اعمال استانداردهای خارج از استطاعت ایشان، دسترسی ناچیز به نظام‌های رسمی اعتباری و وام مسکن، وجود باندهای قدرت نامشروع و سوداگران زمین باز و … به این نوع سکونت در فضاهای شهری دامن زده است.

دکتر امینی در ادامه به جدول شماره 14 مبحث 2 مقررات ملی ساختمان و حدود صلاحیت مهندسان شهرساز در انواع طرح‌های توسعه شهری و تهیه طرح‌های نوسازی و بازسازی بافت‌های فرسوده اشاره و ابراز امیدواری کرد با همت و تلاش جمع حاضر صلاحیت‌های روی کاغذ مانده مهندسان شهرساز در کل کشور، اجرایی گردد و نقش کلیدی متخصصان شهرساز در نظام مدیریتی شهری و شهرسازی بیش‌ازپیش تبیین شود.

وی برای اولین بار بحث “همیار شهرساز” را در کشور مطرح کرد و اعلام داشت این طرح می‌تواند به‌عنوان مرجع آموزشی مهندسی شهرسازی وفق مقررات ملی ساختمان با بهره‌گیری از تجربیات اجرایی متخصصان فعال حوزه شهرسازی کشور بوده و وظیفه آگاهی بخشی هر چه بیشتر مهندسان شهرساز بالاخص جوانانی که بعد از فراغت از تحصیل دانشگاهی به این عرصه ورود پیدا می‌کنند، ثبت به مسائل فنی و حقوقی است.

دکتر محمد تقی‌زاده، رئیس کمیسیون تخصصی شهرسازی در ابتدای صحبت های خود، ضمن تعریف اسکان غیررسمی از دیدگاه‌های مختلف، به تعریف سازمان ملل در این حوزه اشاره و تأکید کردند که سازمان ملل تنها وجه کالبدی این موضوع را دیده است، این در حالی است که باید جنبه اجتماعی موضوع نیز در نظر گرفته شود. دکتر تقی زاده تأکید کرد یکی از مسائلی که علوم اجتماعی به‌صورت پررنگ در تبیین ابعاد معرفت‌شناسانه، جامعه‌شناسانه، نهادی و … آن دخالت دارد، بحث حاشیه‌نشینی و اسکان غیررسمی است.

وی اضافه کرد ازجمله علل شکل‌گیری سکونت‌گاه‌های غیررسمی؛ فقر، بیکاری، بی‌سوادی، عدم آگاهی اجتماعی و.. است که اینها معلول علت‌های دیگری است. دکتر تقی زاده مهم‌ترین علت شکل‌گیری سکونت‌گاه‌های غیررسمی را ساختار ناموزون نظام برنامه‌ریزی متمرکز در کشور دانسته و تأکید کرد همین نظام متمرکز سبب شده تمام منابع و امکانات تنها در نقاط خاصی از کشور تجمیع شود.

تقی زاده به نقش میانجی متخصصان شهرساز اشاره و بیان داشت مهندس شهرساز می‌تواند هم انتظارات و خواسته‌های مردم را تأمین کند و هم در تصمیم سازی و تصمیم‌گیری مسئولین و حاکمان شهری، اثربخش و تأثیرگذار باشند و نقش کلیدی در حفظ و حیات نظام اجتماعی کل داشته باشند. واکاوی نقش و اهمیت رویکرد تخصص گرایی در مواجهه با اسکان غیررسمی نشان می‌دهد سازمان نظام مهندسی ساختمان استان تهران با گذشت چند دهه تلاش به‌عنوان تشکل فنی و قانونی در حوزه اسکان غیررسمی و توسعه کشور، حسب قانون می‌تواند نقش تأثیرگذار و مهمی در ارتقاء شاخص‌های کیفیت زندگی شهری داشته باشد.

در ادامه جلسه دکتر ایرج فیضی، رئیس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی، به معرفی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی پرداخته و اهداف آن را ازجمله توسعه و تعمیق پژوهش، بازآفرینی، توسعه و معرفی دستاوردهای تمدن ایرانی- اسلامی، زمینه‌سازی برای تبادل دانش و آموزش و تربیت نیروی متخصص، تبیین کرد. فیضی افزود پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی بر مسائل اجتماعی چالشی و پراهمیت کشور تمرکز داشته و تحقیقات بنیادی با تکیه بر بیش از نیم سده سابقه فعالیت در تمام حوزه‌های علوم انسانی و بالاخص مطالعات اجتماعی و فرهنگی را با تکیه بر محققان توانمند و مستعد، به انجام می‌رساند.

یکی از این مسائل، موضوع اسکان غیررسمی است که پژوهشگاه حدود 2 سال است، روی آن متمرکز شده و کارگروهی در این خصوص نیز تشکیل داده است. وی تصریح کرد با انعقاد تفاهم‌نامه میان سازمان نظام مهندسی ساختمان استان تهران و پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی، برای اولین بار پیوندی میان علوم انسانی و علوم مهندسی در عصر تکنولوژی ایجاد شده و ابراز امیدواری کرد با همت سازمان نظام مهندسی ساختمان استان تهران و پژوهشگاه، این سند همکاری فراتر از تفاهم‌نامه در مسیر شکل‌گیری یک قرارداد حرفه‌ای نقشه راه و چهارچوب همکاری و زمینه‌های مشارکت برای دو طرف باشد.

با حضور نائب رئیس اول سازمان، آقای مهندس احمدی، آیین انعقاد تفاهم‌نامه اجرا و ایشان در صحبت‌های خود به نقش پراهمیت مهندسان شهرساز تأکید کرد. وی نیز از انعقاد تفاهم‌نامه میان سازمان و پژوهشگاه برای اولین بار در سطح کشور ابراز خرسندی کرد و تأکید داشت قطعاً با استفاده از پتانسیل‌های موجود، اکنون اقدامات مهم و تأثیرگذاری در توانمندسازی هر دو نهاد صورت خواهد گرفت.

این نشست با صحبت‌های سرکار خانم مهندس فریده کول آبادی، عضو محترم هیئت‌مدیره جامعه مهندسان شهرساز ادامه یافته و وی به ارائه سخنرانی با موضوع «تحلیلی بر قوانین و مقررات مرتبط با ساماندهی سکونتگاه‌های غیررسمی در ایران» پرداخت. ایشان به دلایل مهم حاشیه‌نشینی و اسکان غیررسمی ازجمله توزیع نامناسب و ناعادلانه امکانات درسطح کشور، فقر اقتصادی و پدیده جایگزینی جمعیت از شهرها به پیرامون شهرها “دلیل مهم در حال حاضر “، افزایش بی‌رویه جمعیت و… اشاره کرد. در ادامه سابقه قانونی و مصوبات مربوط به توانمندسازی سکونتگاه‌های غیررسمی در ایران را ارائه داد.

همچنین آقای مهندس حمیدرضا رمضانی، مدیر گروه پژوهشی و مسئول تهیه سند توانمندسازی و ساماندهی سکونت‌های غیررسمی در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی نیز با ارائه موضوع «اسکان غیررسمی: مروری بر سیاست‌ها و برنامه‌ها»، ضمن تبیین علل شکل‌گیری سکونتگاه‌های غیررسمی و آسیب‌شناسی سیاست‌های دولت‌ها در ساماندهی این‌گونه سکونت‌گاهی به ارائه راهبردها واقع‌گرایانه و سیاست‌های اجرایی در این خصوص پرداخت. در انتهای بحث، وی تأکید کرد با توجه به در دست اقدام بودن تدوین برنامه هفتم توسعه، بسیار بجاست که با پیگیری این دو ارگان، این موضوع به یک گفتمان جدی در حوزه‌های تخصصی شهری تبدیل شده و بتواند بسته‌های سیاستی موثری پیش روی متولیان در برنامه هفتم توسعه قرار دهد.

در پایان این نشست صمیمی و محفل علمی، متخصصان حاضر در جلسه، به طرح نقطه نظرات، دغدغه‌ها و پرسش‌های خود در خصوص موضوع نشست پرداختند و سخنرانان به آنها پاسخ دادند.